Een rondleiding in het Nederlands Museum van Knipkunst begint altijd met het verhaal van knipper en verzamelaar Wiecher Lever. Aan de hand van zjjn jeugdwerk, familieknipsels en sterke staaltjes van zijn papierknipkunst uit zijn begintijd als professioneel knipkunstenaar, wordt zijn passie voor het papierknippen belicht en komt de geschiedenis van zijn museum aan de orde. Bezoekers krijgen daarna de gelegenheid kennis te maken met de diverse mogelijkheden van het papierknippen, waarbij werk wordt getoond van Narda Wilken, Frans ter Gast, Theun Broekstra, Elly Stroucken, Liesbeth Veldhuysen, Pieternel de Zwart en Tobia Lever.
afb. 1, Joanna Koerten
De geschiedenis van de papierknipkunst in Nederland beginnen we bij de portretten van Joanna Koerten Blok (afb. 1, ), Nederlands befaamste knipster uit de 17de, begin 18de eeuw en Jan Kopper, een 18de eeuwse bakker uit Rotterdam, die op een prent uit 1789 echt als papierknipper is afgebeeld. Daarna gaan we prachtige oude stukken (gemaakt vóór 1900) uit onze verzameling langs en wijzen dan op werk van bekende knippers, zoals Arie Tergant, Pieter Reynders, Jan de Bleyker, maar ook op schitterende knip-, prik- en snijwerken van anonieme kunstenaars. De rondleiding wordt vrijwel altijd afgesloten bij de silhouettenhoek, waar zich profielportretten van 1780 tot heden bevinden.
Tot voor kort ontbrak er in onze verzameling, die de laatste jaren toch fors is uitgebreid met nieuwe schenkingen en aankopen, knipwerk uit de 17de eeuw. Daarin is met de aankoop van een knipsel van Joanna Koerten (1650-1715) uit 1697 verandering gekomen. We beschikten in onze collectie al wel over enige mooie portretprenten van deze knipster, zoals de mezzo tint van D.v.d. PIas uit 1701 en de gravure van Jacob Houbraken. Ook kochten we al op de veiling van Levers Westerborkverzameling de twee gedrukte versies van Lofdichten op het knipwerk van Koerten uit 1735 en 1736. Nu hebben we dus als waardevolle aanvulling het knipsel ‘De Romeinse Vrijheid, geflankeerd door portretmedaillons van de eerste twaalf keizers’ ( afb. 3).
afb. 2
In de lofdichten wordt dit kunstwerk diverse malen bezongen en het stuk wordt vermeld in de achterhaalde veilingcatalogi De Leth (1750) en Oudaen (1766). ‘De Romeinse Vrijheid’ moet in het werk van Koerten een bijzondere plaats hebben ingenomen, want het knipsel staat afgebeeld op de tekening van het titelblad voor Koertens Stamboek, die Jan Goeree (1670-1731) in 1708 maakte (afb. 2).
Aan deze opmerkelijke aanwinst voor ons museum besteden we de komende tijd natuurlijk de nodige aandacht. Vanaf het derde Schoonhovens Knipkunstweekend (4 en 5 september 1999) bevindt zich in de vaste museumopstelling een Koertenvitrine met het knipsel, de portretten en lofdichten en documentatie. In de septembernieuwsbrief (jaargang 12, nr. 3) bespreken we de nieuwe aanwinst, maar we werken aan een speciaal Koertennummer voor het jaar 2000. Over deze ‘Schaarminerve’ uit de 17de eeuw is namelijk inmiddels veel meer te vertellen.
afb. 3, Joanna Koerten, De Romeinse Vrijheid, geflankeerd door portretmedaillons van de eerste twaalf keizers
Henk van Ark