De trap des ouderdoms is een in de 16e eeuw in de prentkunst opduikend thema. De indeling in fasen van het menselijk leven komt voort uit de klassieke oudheid, maar vooral uit de wetenschap van de bouw van het heelal. Een associatie valt te maken met bijvoorbeeld de twaalf maanden of de vier seizoenen. De trap des ouderdoms is door de eeuwen heen afgebeeld op glazen, schilderij en, gravures, tegels en merklappen.
Adriaan Doesjan (1740-1817 Hoorn) maakte zijn levenstrap uit papier in een periode dat het thema vooral een moralistische funktie had. Het is een stuk vol symboliek en gemaakt van geknipte en gesneden stukken, van gedreven papier en papiermaché.
Doesjan, waarschijnlijk een afstammeling van de Franse hugonoot Duchamp, was streng calvinistisch. In zijn werken, hij was amateurtekenaar, verwerkte hij dan ook vele bijbelteksten. Zo ook in zijn trap des ouderdoms. “Immers Wandeld de Mensch als in een Beeld”, Ps. 39 vs 7 en “Wij brengen onze Jaren door als een Schaduw”, Ps. 90 vs 9.
Dat Doesjan meer van dergelijke uit papier gemaakte voorstellingen heeft vervaardigd werd door een advertentie in de Hoornsche Courant maart 1806 bevestigd. “A Doesjan, te Hoorn, presenteert alle liefhebbers ter verloting aan: Een Konststuk, zynde een TEMPEL met een ORGEL en HARPENAAR, met toepasselijke Psalmspreuke, Muziek-Instrumenten etc. alles uitgevoerd door gevormd uitgedreven papier, als wit marmer, konstig ‘t zaam gesteld. Is dagelyks te zynen Huize te zien; de verloting zal zyn den 20 augustus 1806. ‘t Lot kost 6 gulden.”
Doesjan was van beroep boekhouder, maar werd in 1793 wegens zijn prinsgezinde sympathieën ontslagen en was in 1806 nog steeds werkeloos. Economisch ging het Hoorn erg slecht in die tijd, de helft van de bevolking kon geen werk vinden en zo verging het Adriaan ook. Waarschijnlijk, omdat hij besefte dat het door hem gemaakte Tempelstuk niet te verkopen was, hield hij een verloting in de verwachting dat dat meer op zou brengen. Hoe het verder met de Tempel van Doesjan is gegaan en waar het stuk gebleven is, is onbekend.
Door Tonny Jurriaans, Westfries Museum
Dit artikel verscheen eerder in de Knip-Pers 1991-1
Opduikend thema
De trap des ouderdoms duikt door de eeuwen heen en zelfs in ons redaktie-archief op. We lichten er twee uit. Het eerste werd ons verleden jaar toegestuurd door Corrie van Schaik-Noorderhoek. Afmeting 17 x 21 cm.
Het tweede (hieronder) in ditzelfde thema is van Julia Feiner-Wiederkehr (1901-1991) uit Zwitserland. Deze afbeelding is de laatste uit het met haar knipsels geïllustreerde boek “Lebensbild der Julia Feiner-Wiederkehr”, dat in 1981 verscheen in ver band met haar 80e verjaardag. Op pagina 35 vindt u het overlijdensbericht van Julia Feiner, dat wij zojuist ontvingen.