afb. 1, Tola Steinhage

Katholieke ouders met jonge kinderen worden in de vastentijd bepaald hij de eerste communie. Het kind neemt zo nu en dan een schrift van school mee naar huis, waarin over het laatste paasmaal van Jezus met zijn leerlingen wordt verteld met een praatje en een plaatje. En de ouders worden door onderwijzer en pastor aangespoord om met hun kind te praten over de betekenis van de komende feestdagen. Een ouder van het vriendinnetje van onze jongste dochter liet ons zo’n schrift zien van zijn eigen communie in 1953. Het werd een noveen (=9) genoemd: “Nog negen keer slapen”. Het was rijk versierd met knipsels van Tola Steinhage, die haar knipwerk “psaligrafie” noemde, een woord dat we niet kenden. Van Dale hielp ons niet, maar wel het Prisma Vreemde Woordenboek. Het komt van de griekse woorden psalis voor schaar en grafo voor schrijven en tekenen.
Tola was een begaafde kunstenares, die vanaf haar kinderjaren knipte. Haar ouders moesten uit Duitsland vluchten voor de nazi’s en hier in Nederland heeft deze gevoelige vrouw veel knipsels gemaakt als illustratie voor kinderboeken en katholieke prenten. Dromen omzetten in schaduw, dat bleef haar boeien; met knipwerk kon ze veel meer effect bereiken dan met tekenen. Tola signeerde altijd met TS en een schaartje. Ze zou nu bijna 70 jaar oud moeten zijn.

We laten “het laatste avondmaal” uit het noveen zien en enkele paasprenten uit een zogenaamde Rozenkrans kruistocht voor de jeugd (1954) (afb. 1 en 3).
Als contrast het werk van twee onbekende knippers uit de vorige eeuw, die ook het paasverhaal hebben uitgebeeld. Het Zijn voorbeelden van tijdloze, naïeve volkskunst, in tegenstelling tot het werk van Tola Steinhage, dat veel meer figuratief en illustratief is en past in de katholieke sfeer van de jaren vijftig.

afb. 2, anoniem, 20ste eeuw

Het eerste knipsel (afb. 2) is een van een stel uit de verzameling Lever, dat nu in bezit gekomen is van het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem. Het beeldt Palmpasen uit (de intocht van Jezus op een ezel in Jeruzalem); daarnaast de uitdrijving van de kooplieden uit de tempel (op de grond ligt een schaar!); onderaan is het laatste avondmaal weergegeven. Wat op de afbeelding wegvalt is dat alle gezichten van de primitieve figuren met potlood zijn ingetekend. In ons verhaal over Noach hebben we al eens een werkstuk van deze knipper afgedrukt (Knip-Pers 1988-3).

afb. 3 Tola Stenhage

Het werk van de andere knipper (afb. 2 en 4) kennen we ook al (Knip-Pers 1985-4). Deze keer het lijdens- en paasverhaal: de intocht, de gevangenneming, de kruisweg, de kruisiging op Golgotha, de opstanding en de hemelvaart van Jezus, zoals het in de evangeliën staat beschreven. Ondanks de nadrukkelijke aureolen, waarmee Jezus werd onderscheiden van de andere figuren, zijn beide knippers vermoedelijk protestant geweest.

afb. 4, anoniem, 20ste eeuw

Pasen is een hoogfeest en veel dramatischer dan het kerstverhaal; het heeft veel christelijke kunstenaars geïnspireerd (zie Schaarkunst blz. 95, Jantje de Knipper van Urk, blz. 104 en 105, Willem Collart uit Antwerpen; Knip-Pers 1986-4, Jan Joseph Jöbsis uit Nijmegen). Gelukkig blijft het verhaal ook knippers van nu boeien (Schaarkunst II, blz. 39, Carien Carton en op blz. 47 Nolly Diekman).

Probeer zelf eens om Goede Vrijdag of Pasen af te beelden. Het zich inleven in lijden en opstanding van Jezus kan een geweldige ervaring worden. Het werkt als een geloofsbelijdenisl
Een blij Paasfeest gewenst.

Joke en Jan Peter Verhave