Van verschillende kanten werden we dit voorjaar attent gemaakt op een veiling van hoeken en prenten in Haarlem. We kochten de catalogus van het veilinghuis Bubb Kuyper, een dik boek van bijna 400 bladzijden, omdat daar enkele oude knipsels in vermeld stonden, waarvan vier met foto afgebeeld. Reden voor ons om naar de kijkdag te gaan. Omdat oude knipsels niet zo vaak op de markt komen en zeker niet als een groep van negen, willen we er wat over vertellen.

In een oud pand aan de Jansweg stonden boekenkasten vol, tot aan het plafond. En in een vitrine stonden de knipsels opgesteld, allemaal uit één verzameling. Wij waren natuurlijk wel benieuwd, maar het veilinghuis houdt die gegevens geheim.

In de eerste plaats was er een snijdsel van de bekende Joanna Koerten uit 1697. Zij maakte afbeeldingen alsof het gravures waren: arceringen en letters met heel dunne lijntjes, die ze wegsneed. Dit stuk stelde de Romeinse vrijhieidsmaagd voor, op haar troon die geflankeerd was met pilaren. Daartussen de portretten van de twaalf eerste Romeinse keizers (30 x 25 cm).
Joanna was in haar tijd een beroemdheid en kreeg bezoekers uit binnen- en buitenland die naar haar werk kwamen kijken. Er zijn veel brallende gedichten op haar geschreven, die verzameld zijn in een boek uit 1735. Dat boek vormde samen met het knipsel een kavel. Veel van haar “Papiere Snykonst” is niet bewaard gebleven en daarom is het heel bijzonder dat er opeens zo’n stuk opduikt en dat we het even in onze handen konden houden.

Dan was er een portret van een deftige dame, Mevrouw Satijn, geboren Lavina van Mollem, die leefde van 1705-1743. Het is gemaakt door Justus van Maurik en 28 x 23 cm groot. De techniek die hij hanteerde, is verwant aan die van Koerten: gezicht en japon zijn met kleine sneetjes gearceerd. Helaas hebben we het stuk niet in het echt gezien, want het was van de veiling teruggetrokken door de eigenaar.

Een knipsel van Pieter Reijnders, met als voorstelling Abraham die zijn zoon lsaäc offert, was ons wel bekend (26 x 33 cm). Reijnders heeft zeer veel geknipt omstreeks 1800 kennelijk heeft hij deze voorstelling meerdere malen uitgebeeld.

Het derde knipsel was heel interessant voor ons: uit perkament gesneden door Frederik Hendrik van Voorst. Het stelt de legende van Leda en de zwaan voor, en is, zoals we dat zo goed kenden, rijkelijk versierd met bloemen, vogels en vazen (35 x 22 cm). In 1986 hebben wij eens een groot artikel over deze Nijmeegse kunstenaar geschreven, en daarna ook nog in de Knip-Pers. De twee grote stukken in het bezit van het Nijmeegs Museum heeft Joke gerestaureerd en daarna heeft dat museum een overzichtstentoonstelling gehouden van het werk van Van Voorst.

Tenslotte waren er nog een vijftal kleinere knipsels uit de achttiende eeuw, twee voor een echtpaar Jan Weers en Diederieka ten Brinke uit 1773 met huwelijkssymboliek (hanen en een kloek met kuikens, 18 x 14 cm) en drie met Bijbelse afbeeldingen van Simson, Jacob en Abraham (8 x I2 cm en  7 x 9 cm). Zoals meestal zijn de makers van deze knipsels onbekend.

Van elk nummer staan in de catalogus een geschatte opbrengst en een minimumbedrag vermeld. Maar we moeten ook rekening houden met de veilingkosten van 23%. En dan begint een wikken en wegen: zouden we die of die kunnen kopen? Wat is ons budget en hoever gaan we? Papier heeft geen restwaarde, zoals zilver, het is wat de verzamelaar er voor over heeft en we zijn vast niet de enigen. Dat maakt het spannend om op een veilig te bieden. Natuurlijk kun je een maximaal bod opgeven en thuisblijven, maar dan mis je de sfeer en de kunst van het zelf bieden.

Ik (JP) ben naar de veilingdag geweest, een volle zaal met handelaars in boeken en prenten, antiquairs en verzamelaars. Voorin op het podium de veilingmeester die onverstoorbaar nummer na nummer afslaat. Je moet goed opletten, want het gaat hard, ongeveer 300 kavels per uur. Ongeveer drie kwartier kan ik aanzien hoe het allemaal in z’n werk gaat. Naarmate de nummers van de knipsels dichterbij komen, word ik wat zenuwachtig en krijg klamme handen. Koerten is geschat op f 3000-4000. Ik bied niet, hebben we samen afgesproken. Kennelijk zijn er wel twee andere gegadigden, want het bedrag loopt snel op, voorbij het dubbele van de schatting. Het wordt doodstil in de zaal. Nou, nou, mompelt mijn buurman, een boeken antiquair, zo mooi was het nou ook weer niet!

De bieder met de langste adem is het Knipselmuseum Schoonhoven. We zullen er in hun volgende Nieuwsbrief wel wat over kunnen lezen. Het Reijnders knipsel staat voor fl 2500 – fl 3500 Niet iets voor ons. Een antiquair wordt de bezitter voor iets meer dan het geschatte bedrag.

De Van Voorst is geschat op fl 3000 – fl 3500. Veel geld, maar we wagen het erop. Even maar, want anderen in de zaal bieden door en afspraak is afspraak. Voor ruim fl 5000 gaat het naar het Nijmeegs Museum. Het Is ze van harte gegund en we hopen het binnenkort te kunnen bewonderen in het nieuwe gebouw aan het Valkhof, waar het zal hangen, geflankeerd door de beide stukken die ze al hebben.

Wat rest zijn de kleinere huwelijksknipsels (elk fl 300-500) en de Bijbelse knipseltjes (samen fl 250-450). Ik wacht met bieden tot anderen aarzelen en het lukt: binnen de schatting! Daarna is er geen reden om nog te blijven zitten. Buiten wens ik Henk van Ark uit Schoonhoven geluk met zijn Koerten.

Eenmaal thuis hebben we de knipsels uit de lijsten gehaald, wat gefatsoeneerd en er een zuurvrij karton achter aangebracht. Ze hebben een ereplaats.

De atelierroute is voorbij, maar wie onze verzamelingen de nieuwe aanwinsten wil komen bekijken, is na een telefoontje hartelijk welkom.

Joke en Jan Peter Verhave