Niet ver van Westerbork woont een echtpaar met een lange knipgeschiedenis. Het zijn Jan en Henny Pluis in Noord Sleen. Nooit van gehoord? Dat kan kloppen, want Jan heeft de schaar al jaren geleden aan de wilgen gehangen. In ons streven om de geschiedenis te beschrijven, zijn we bij hen op bezoek geweest (in de aanloop naar de lustrum festiviteiten). Jan (nu 76 jaar) heeft andere ambities ontwikkeld, die in plaats kwamen van het papierknippen.

Boven de kamerdeur hangt een negentiende-eeuwse kooi met een lachduif, die de binnenkomers koerend begroet. Jan heeft de geschiedenis van zulke duiven en hun behuizing bestudeerd. Maar belangijker is zijn interesse voor oudhollandse tegels: gekleurde, blauwe, paarse tableaus  met afbeeldingen zoals onze voorouders die op prijs stelden.  Tegels met  schepen, kinderspelen, ruiters, vogels, ambachten, bloemen en episoden uit de Bijbel en de antieke mythologie. Ze hebben zoveel kennis verzameld en gedocumenteerd, dat Jan de internationale deskundige is op dit gebied. Hij heeft een enorme fotocollectie opgebouwd en een reeks van dikke boeken over tegels op zijn naam staan. Hij is adviseur van het Nederlands Tegelmuseum in Otterlo, maar ook wordt zijn hulp ingeroepen bij restauraties van deftige huizen en kastelen, tot in Polen toe. Want zover reikte het afzetgebied van de Nederlandse tegelfabrieken in de achttiende eeuw. Het is zijn levenswerk en Jan kreeg er een paar jaar geleden een hoge Koninklijke onderscheiding voor. En nu zijn ze samen al weer druk met het nazien van de drukproeven voor een nieuw boek, over Nederlandse tegels in kleur. Jan en Henny zijn behoeders en bestudeerders van historisch erfgoed! Heel herkenbaar voor ons, om als echtpaar met één passie bezig te zijn en de geschiedenis en de betekenis van oude kunstnijverheid te beschrijven. Jan werpt meteen tegen, dat de fabricage eigenlijk geen kunstnijverheid was, maar massaproductie. In ieder geval zijn versierde wanden of schouwen vol tegels in oude boerderijen en deftige huizen een belangrijke culturele erfenis en zijn losse tegels een gewild verzamelobject.

Maar we kwamen natuurlijk niet voor de tegels of de lachduif. Want we wisten dat Jan begonnen was als papierknipper, in Stadskanaal. Zijn vader knipte beesten als speelgoed voor de kinderen, en eenmaal student op de Kweekschool knipte Jan om er wat bij te verdienen. Halverwege de vorige eeuw heeft Jan als onderwijzer ook met kinderen geknipt en later als leraar op een technische school gaf hij les in creatieve vakken.

 

 

 

 

 

 

 

Zelf maakte hij grappige dansertjes, boerentafereeltjes en bloemen op kaarten, die op beurzen en in de kunsthandel verkocht werden, maar ook huwelijksknipsels voor kennissen, en niet te vergeten, voor zijn eigen verloofde en voor hun huwelijk.

Jan kwam wel in contact met andere knippers, zoals Hil Bottema, Irma Kerp, Greta Zijl en Wiecher Lever, maar hij ging toch zijn eigen weg. Hij publiceerde een artikel over het maken van klokkenkleedjes, zoals dat in de streek ten zuiden van de stad Groningen werd beoefend. Over die tijd liet hij ons plakboeken zien, met voorbeelden van zijn eigen werk, foto’s van antieke knipsels die hij in ’t noorden tegenkwam, en veel artikelen over knippen in kranten en tijdschriften.

Maar op een gegeven moment vond hij oude aardewerk fragmenten op het terrein waar de Hunze Centrale zou komen.  Via bezoeken aan het Groninger Museum, de aardewerkfabrieken in Makkum en Harlingen, maar ook Noord-Duitsland en Denemarken groeide zijn interesse voor de tegels en het knippen werd minder.

En toen dacht Henny, wat Jan kan, kan ik ook. Zij heeft het schaartje van Jan overgenomen, bescheiden en zonder veel publiciteit. Ze heeft alleen maar een paar hulplijntjes nodig en knipt heel evenwichtig. Natuurlijk elk jaar een mooie kerstkaart. En ze doet het nog steeds! Ze vindt het een heerlijk, rustgevende bezigheid.

Wij wensen Henny en Jan nog jaren van gezondheid en toewijding; met genoegen laten we een paar voorbeelden van hun beider werk zien.

Joke en Jan Peter Verhave