Toen vorig jaar het Knipselmuseum in Westerbork werd geopend, was het nog onzeker of de collectie ook in latere jaren in de Cloenstee zou kunnen blijven. Daarover is nu meer zekerheid. Dat vertelde de heer W. Postma, voorzitter van de Stichting “Vrienden van de Knipkunst”, op vrijdagavond 28 april j.l. bij de, al weer tweede, jaarlijkse opening van het museum.
Naast de aangekochte, vaste collectie van wijlen de Westerborker knipper W.Tj.Lever, kan men dit jaar een vijftigtal creaties van Charlotte Wijnmalen bezichtigen. Zij woonde en werkte in Amsterdam en heeft gedurende tachtig (!) jaar de knipkunst beoefend. Als eerbetoon had het stichtingsbestuur haar zoon uitgenodigd om de openingshandeling te verrichten. In aanwezigheid van het voltallige college van burgemeester en wethouders en vele andere genodigden, knipte de heer Wijnmalen een papier doormidden dat de tentoonstellingsruimte afsloot.
Hoe kwam Charlotte tot knippen?
Ruim voor de eeuwwisseling, op 12 juli 1889 -nu precies 100 jaar geleden dus- aanschouwde Tekla Charlotte Streubel het levenslicht. Als dochter van een in Chemnitz (Karl Marx Stad) woonachtige arts en diens vrouw, maakte zij al zeer jong kennis met de beeldende kunst. Haar vader beoefende naast zijn werkzaamheden in een drukke praktijk,met groot enthousiasme de schilderkunst. Haar beide zusjes stierven omstreeks 1900 aan de ge vreesde volksziekte TBC. Zij bleef over en werd vanaf dat ogenblik, als enig kind nu, bijzonder beschermd en gekoesterd door haar ouders.
Zij ging ook mee op de vakantiereizen naar Oostenrijk en Italië. Haar vader maak te dan schetsen en aquarellen naar de natuur die hij, mede met behulp van foto’s, in de winter gebruikte als motieven voor olieverfschilderijen.
Op een dag in 1906 nam dochterlief een stukje zwart papier ter hand, waar destijds de negatiefplaten voor foto’s in verpakt zaten. Met een naaischaartje begon ze tastenderwijs het profiel van haar moeders hoofd te knippen. De bij dit eerste probeersel bereikte gelijkenis gaf haar de voldoening en inspiratie tot verdergaan!
Bovengenoemd knipsel is onder de titel “Mijn eerste” in de vitrine van de expositieruimte te zien. Zij ontwikkelde in haar lange leven een geheel eigen stijl die de toeschouwer, behalve een fraai “plaatje”, ook een zekere verinnerlijking van het waargenomene meedeelt. Dit laatste is kenmerkend voor haar vele knipsels: het zijn geen snel uit de hand vervaardigde schaduwportretten maar, door het laten inwerken van het gekozen motief en de toevoeging van de eigen, vaak humorvolle fantasie, persoonlijk doorvoelde kunstwerkjes, waarbij het tot uitdrukking gebrachte sentiment indruk maakt. Zij liet de familie een grote collectie knipwerken van bijzondere kwaliteit na. In het Westerborker Knipkunstmuseum zijn hiervan ruim 40 stuks tentoongesteld. Ook kunnen wij u nieuw, eigentijds knipwerk van een tiental Friese en Groningse knipsters(pers) met als thema “Kinderspel” tonen.
Al met al is het Knipkunstmuseum in Westerbork een bezoekje meer dan waard!
Stichting “Vrienden van de Knipkunst”, Westerbork.
Aanvulling en illustraties van To van Waning
Door toevallige omstandigheden kwam ik acht jaar geleden in contact met de toen reeds 92 jaar oude mevrouw Wijnmalen-Streubel. Een zeer interessante knipster. De wijze waarop mevrouw Wijnmalen te werk ging verbaasde mij, en wel omdat zij als zwart papier zwart fotokarton gebruikte en kleine schaartjes.
“Kunt u dat nog wel zien?” vroeg ik. “Ja”, antwoordde zij, “ik leg eerst een witte zakdoek op mijn schoot en dan kijk ik naar ‘t gat wat ik uit ‘t papier knip – om te zien hoever ik gevorderd ben en wat voor effect ‘t geeft. Vandaar dat ik met slap papier niets kan doen. Soms knip ik de silhouetvoorstelling van zwart, en een bomengroep van grijs fotokarton, en dat leg ik dan achter elkaar op een witte ondergrond. Dat geeft dieptewerking en ‘t blijft toch een silhouet.” (Van dit knipsel kon geen afdruk gemaakt worden maar is wel op de expositie te zien.) Daar ik van mevrouw Wijnmalen hoorde dat haar kleinzoon een boekje over haar wil de schrijven, ben ik er destijds niet verder op doorgegaan. Wel heb ik een fotoreportage mogen maken. (Op het eerste, ovale knipsel na, zijn alle afdrukken door To van Waning gefotografeerd, red.)
Verbaasd en verrast was ik, toen ik van Magda Helms hoorde, dat het werk van wijlen mevrouw Wijnmalen thans in het nieuwe Knipkunstmuseum in Westerbork tentoon gesteld wordt.
De afmetingen van de knipsels zijn niet bekend.