Een persoonlijke keuze uit twintig KoertenKoeriers van Henk van Ark:
- Het kabinet van Chevalier
Joanna Koerten en Adriaan Blok hebben een bezoek gebracht aan het penningen- en muntenkabinet van Nicolaas Chevalier, de “Chambre de Raritez”. Dat blijkt uit een blad uit het bezoekersboek. Dat blad is voorzien van gedichtjes van Joanna en Adriaan en twee knipsels van Joanna. Op tekeningen, opgenomen bij het artikel van D.P. Snoep uit 1972, wordt duidelijk dat beelden van de twaalf keizers deel uitmaakten van de kabinetten van Chevalier. Mogelijk een inspiratie voor Joanna voor het maken van het populaire thema van de Romeinse keizers, samen met andere publicaties op dat gebied zoals een uitgave van Abraham Bogaert uit de vriendenkring van de Koertens.
- Tekening 12 keizers van Houbraken
In deze Koerier ook aandacht voor een mooie tekening van Arnold Houbraken. Die werd vermeld in een voetnoot in het artikel van Plomp uit 1989. Joanna Koerten is daarop afgebeeld op een troon, te midden van pilasters met daarop de twaalf keizers. Tenminste zo zou het moeten zijn, maar door het afsnijden van het linkerdeel van de tekening zijn slechts zes keizers afgebeeld. Opvallend is de overeenkomst met een andere, veel bekendere tekening van Houbraken: “Joanna Koerten op de Kunsttroon”.
- Tombe Rademaker
Rademaker is in verband met Koerten vooral bekend door de afbeelding van het buiten Aemstelhoek. Dat is afgebeeld in een van zijn serie gravures van buitenplaatsen: “Hollands Arcadia”. Dit verscheen echter lang van de dood van Joanna en Adriaan. Maar Rademaker maakte vele tekeningen voor de Koerten, waaronder een prachtige tekening met de tombe van Joanna in 1716. Die mooi ingekleurde tekening (“extra fraay”) toont een forse tombe met daarop een knipschaar in een arcadische binnenplaats omgeving. Een stemmig kunstwerk.
- vignet Goeree
Jan Goeree heeft voor het Stamboek een mooie reeks tekeningen en vignetten gemaakt. Te Rijdt besteedde in zijn artikel in Delineavit et Sculspit de nodige aandacht aan. Aardige verrassing was daarom dat we in de documentatie van het RKD de afbeelding van een nieuwe aanwinst van de Fundation Custodia in Parijs een vignet, getekend in rood krijt, met het opschrift “Geen dag sonder trek” aantroffen, gemaakt door Goeree. De teksten bij de vignetten van deze kunstenaar zijn te zien als een indirecte verwijzing naar het werk van Koerten, met als aansprekend voorbeeld de tekening van een kabinet van studerende insectenverzamelaars met de tekst “Uit kleine arbeit, grote roem”. Ook de Parijse tekening van Goeree is uitgevoerd in zijn kenmerkende stijl met een op uiterlijke effecten gerichte techniek met een schilderachtig samenspel van wassingen. Een prachtig voorbeeld van zijn werk.
- Johan de Witt
1989 Was voor het Koertenonderzoek een goed jaar. Er verschenen belangrijke publicaties over Koerten: Plomp, Bogaard en Kaldenbach. Daarvan is het artikel van Plomp in het Leids Kunsthistorisch Jaarboek veruit het belangrijkst. Plomp maakt daarin, gebaseerd op de Testascatalogus, een overzicht van de portretten in het Stamboek. In het notenapparaat van het artikel is veel te vinden voor een onderzoeker. Zo vermeldt hij dat het papieren portret van Johan de Witt te zien is geweest op een tentoonstelling in het Dordrechts Museum in 1926. Benadering van het museum leidde er toe dat bekend werd dat het museum kort geleden in bezit was gekomen van het knipsel. Op de toegestuurde foto’s werd duidelijk dat het knipsel inderdaad enigszins beschadigd is, zoals De la Rue in 1735 vermeldde. Het vermoeden dat het zou moeten gaan om een dubbelportret van Johan en Cornelis de Witt werd door deze “vondst” niet bevestigd, maar leidde wel tot veronderstellingen over het bezoek van familieleden van Cornelis en Koerten en het ontstaan van de beschadiging van het knipsel.
- portret Verkolje
Het zelfportret van Verkolje zagen we op de prachtige expositie “De Fluwelen Hand” in Rijksmuseum Twente.Niet voor niets wordt bij de vermelding van deze tekening in de Testascatalogus vermeldt dat het kunstwerk “extra fraay” was uitgevoerd. De kunstenaar heeft zich afgebeeld met een map met tekeningen voor het Stamboek, met op de achtergrond een geschilderd portret van Koerten naar Houbraken. Het laat zien dat Verkolje voor de inhoud van het Stamboek van grote waarde is geweest.
- Adriaan Blok
Van Adriaan Blok zijn tot nu toe slechts enige summiere gegevens bekend. Wel is duidelijk dat hij een enthousiaste promotor van het werk van zijn vrouw is geweest. Even dachten we meer te weten te komen door een podcast behorend bij een tentoonstelling in het Westfries Museum. Daarin werd besproken dat Blok behalve laken handelaar ook “admiraliteitsman” zou zijn geweest. Een verzonnen verhaal bleek uit onderzoek en contacten met het museum, helaas. Maar kort geleden vonden we in het Stadsarchief van Amsterdam de vermelding van het archief van de stichting Adriaan Blok. Deze rechtspersoon heeft tot 1979 bestaan. Mogelijk biedt dit archief verdere gegevens over het leven van deze, ietwat raadselachtige figuur.
- Illustratie 1821/22
Van verschillende kanten kregen we een afbeelding van een boekillustratie uit het begin van de 19de eeuw toegestuurd. Het bleek te gaan om een pagina uit de “Galerij van beroemde mannen en vrouwen in Nederland” geschreven door Margaretha Jacoba de Neufville (1775-1856) uit 1821/22. De illustratie (tekening van Van Meurs, gravure van Veelwaard) toont het bezoek van Peter de Grote aan het kabinet van Joanna Koerten in 1697. Hoe beroemd je kunt worden wil de schrijfster aan kinderen die op hun manier met knipsels bezig zijn laten zien. Een fraai huiselijk en biedermeierachtig verhaal, dat aantoont dat de naam en faam van Koerten tot in de 19de eeuw stand heeft gehouden. Wat b lijkt ook uit haar levensbeschrijving in de almanak “Vrouwen voor Vrouwen” uit 1800.
- Geleerd gezelschap
Nicolaas Verkolje heeft vele tekeningen voor het Stamboek gemaakt. Het zijn meestal portretten van lieden die een poëtische bijdrage voor het Stamboek hebben gemaakt. Sommige ervan (Cattenburg, Bekker, Brand, Vollenhoven en Van Hoogstraten). Het is een geleerd gezelschap dat te zien is staande in hun studeer-kunstkamer. Daarbij kan ook nog Jan Six worden gevoegd.
- Lofdichten 1736
Deze uitgave kon worden aangekocht op de Leverveiling van 1988. Overigens samen met de lofdichtenuitgave van 1735, andere boeken en enige prenten. De uitgave uit 1736 wordt algemeen beschouwd als de echte uitgave van gedichten over Koerten wat onder andere af te leiden is door de interessante inleiding en de vermelding van het gedicht van De la Rue uit 1735. De inleiding vermeldt dat Adriaan Blok steeds een partij gedichten liet drukken en daarna opzij legde voor latere uitgave. Door zijn dood in 1626 is het daarvan niet gekomen. Dat verklaart de afwijkende afmeting van de verschillende bladen en nummering van bepaalde bladen in dit boek.