Een vrouw om bij in de schaduw te staan.

We hebben u beloofd om in deze Knip-Pers te schrijven over Corrie van der Baan. Een opmerkelijke vrouw, die geboren is in wat wij zouden noemen een creatief nest, meer dan driekwart eeuw geleden. Door Elly Stroucken zijn we op haar spoor gezet.

Corrie zocht contact met knippers omdat zij voor de schimmenspelen die ze gemaakt had, een bestemming zocht. Op veel plaatsen is zij er mee opgetreden, aanvankelijk met een assistent en vanaf 1982 alleen. Maar reuma verhindert haar nu om in het flitsende tijdsbestek dat het spel geeft, de vereiste handelingen te verrichten.

Wij hebben Corrie thuis in Kortenhoef opgezocht en op de zolder van haar huis temidden van schildersattributen en reissouvenirs een heel boeiend gesprek gehad. De visie van haar vader bepaalde haar beroep: ‘Niet dat wat je in je leven meekrijgt of ervaart bepaalt jouw leven, maar wat je er met Gods hulp mee doet!’ Jarenlang heeft ze kinderboeken geïllustreerd, zich actief inlevend in het verhaal en in de mensen voor wie het geschreven was. Anne de Vries had leesboekjes voor Surinaamse kinderen geschreven tijdens een studietijd in Suriname. Voor de illustraties is Corrie ook naar Suriname gegaan om het verhaal voor de kinderen ‘echt’ te maken.

Het motto voor haar illustratieve werk past op de beginletters van haar naam: Creativiteit voor dagelijks Brood. Op grond van een uitgebreide correspondentie met geëmigreerde familieleden schrijft ze nu zelf een boek, dat gaat heten ‘Wel heb je ooit …‘
Corrie heeft drie schimmenspelen geschreven en gemaakt, compleet met silhouetten, teksten, dia’s voor de achtergrond en een cassettebandje met de tekst en passende geluiden.

Het idee om een schimmenspel te combineren met dia’s is ontstaan in 1968 toen Corrie met padvinders schimmenspelfiguren bij het Sint Joris verhaal had gemaakt. Omdat Joris met de draak in de woestijn vocht en de lamp van de diaprojector voor de schaduwbeelden zorgde, werd de idee geboren om dia’s van een woestijn (gemaakt tijdens een reis naar Israël) te projecteren als achtergrond. Daardoor kwamen de schimmen in een lichtgekleurd decor te staan.

In 1976 heeft Corrie het Bijbelverhaal Ruth gemaakt voor een Kerstbijeenkomst. Ook hier gaven dia’s uit Israël diepte aan het schimmenspel. Nauwgezet heeft Corrie genoteerd waar en wanneer zij het spel heeft getoond, meer dan 20 keer! Steeds was het volgende motto haar uitgangspunt: ‘In de Bijbelverhalen wordt Gods omgang met de mensen aan het licht gebracht. Al ons doen en laten speelt zich af in Zijn wereld en in Zijn licht krijgen wij gestalte. Zo is onze gang door het leven als een schimmenspel waarbij God als een lichtbron achter ons staat.’

Een tweede op de Bijbel geënt schimmenspel is geschreven in 1985 na een reis naar Egypte (u begrijpt het al, voor de dia’s) en gaat over de vrouwen rond de geboorte van Mozes. Het derde spel speelt zich af in de theekoepel van het huis Gunterstein, een landgoed aan de Vecht hij Breukelen. Om dit spel te beschrijven doen we er het beste aan om een deel van de inleiding die Corrie er zelf voor schreef te citeren:

“Het is ontstaan toen ik mij in 1982 aan het verdiepen was in bijzonderheden over de theekoepels aan de Vecht. Bij het jubileum van een vrouwenvereniging (de Soroptimisten) zou er een boottocht langs de Vecht gemaakt worden, waar ook gasten uit het buitenland aan deelnamen. Aansluitend werd er ‘s avonds een programma aangeboden met de schimmen van Gunterstein en diaklankbeeld. Er is niet alleen veel te zien, maar ook via de band van alles te horen. Tijdens de voorbereidingen was mij een boekje onder ogen gekomen over Gunterstein, waar indertijd een van de mooiste theekoepels bij hoorde. Ik werd vooral getroffen door de woorden op het titelblad: ‘Opgedragen aan de rij van Vrouwen, die sinds 1681 de huishouding op Gunterstein bestieren’. Al lezend bleek mij dat die vrouwen nog wel meer deden dan de huishouding bestieren en dat de geschiedenis van de vrouwen van Gunterstein terug ging tot 1386, toen Petronella Guntersdochter de Ridderhofstad beheerde. Steeds waren het hoofdzakelijk vrouwen, waarover de auteur Jhr. Quarles van Ufford vertelde. Zijn tantes, de dames Willink van Collen, die in het begin van deze eeuw jarenlang op Gunterstein woonden, waren in Breukelen en verre omtrek bekend om hun milddadigheid en hulp pp velerlei gebied. Ook hadden zij een grote liefde voor de Zending zoals dat toen in zijn werk ging.”

Het schimmenspel begint met de theekoepel, waarin de dames Jo en Betsy Willink van Cohen in het voorjaar van 1922 thee zitten te drinken. Het silhouet van de theekoepel tekent zich af tegen een dia van de Vecht. Er komt een onverwachte gast en aan haar vertellen de dames de geschiedenis van Gunterstein (in twee versies zijn dat een Amerikaanse Soroptimiste en een Indische vrouw). Behalve dia’s van de Vecht en omgeving worden ook historische afbeeldingen geprojecteerd (die Corrie zelf direct op dia geschilderd had!). Verder ziet u in een soort ‘modeshow door de eeuwen’ belangrijke vrouwen in schaduwbeelden passeren. Daarbij zijn ook heel bekende namen uit onze geschiedenisboekjes. Via de band hoort u de geluiden die bij de omgeving passen. Het fluiten van de vogels en het koeren van de duiven, zoals dit door de eeuwen geklonken heeft. Maar ook de verontrustende geluiden van strijd en ondergang zijn aan Gunterstein niet voorbijgegaan.

Het opbouwende element dat steeds weer de boventoon kreeg door de inbreng van de vrouwen, is ook te horen in een brief, die een vrouwe van Gunterstein aan haar dochter schreef. “Wees eenvoudig, opregt en waarheidslievend, altijd rechtvaardig. Doet wel aan de arme natuurgenoten, die onze hulp behoeven.” En verder ook iets waarvan Corrie zegt dat wij ter harte kunnen nemen als wij kijken naar het schimmenspel: “Houdt u altijd recht – nooit leunen – let op een goede gang.” (Johanna Maria Elisabeth van Collen, 3 februari 1847).

In alle spelen zijn de vrouwen sterk en bepalend voor de loop van de geschiedenis. Wij ervoeren Corrie tijdens ons bezoek ook als een sterke, inspirerende en gelovige vrouw. Uiterst creatief en vol fantasie, bijvoorbeeld ook rond de op gaaf ‘hoe maak ik mijn eigen theater’. Ze nam gewoon een stuk van een oud tentframe, maakte een opening in het doek en kon het geheel zo overal gemakkelijk mee naar toe nemen.

Van het stuk over Ruth zijn de schimmen niet bewaard. De vrouwen rond de geboorte van Mozes (inclusief ‘de tent’) heeft Corrie bij het vormingsinstituut Kerk en Wereld te Driebergen in bewaring gegeven; dit wordt nu gebruikt tijdens conferenties. Schimmen, dia’s, cassette en draaiboek van Gunterstein zijn bij ons; voor Knipkringen is het ter beschikking om op te voeren en om te zien wat er allemaal komt kijken bij het maken van een schimmenspel. Corrie wil desgewenst ook zelf wel wat instructies geven. Wij leggen graag het contact. Zo kunnen we als kring ons laten inspireren door deze bijzondere vrouw en een verhaal uit de Bijbelse of vaderlandse geschiedenis, of een plaatselijke legende met elkaar tot leven wekken!

De figuren uit ‘De vrouwen van Gunterstein’ zijn in werkelijkheid ongeveer 25 cm lang en aan de voorkant zwart.

Joke en Jan Peter Verhave