In de nieuwsbrieven van september en december 2002 hebben we al de nodige aandacht besteed aan het werk van knipster en beeldend kunstenaar Gertrud Januszewski (1911-2001). Aanleiding was de schenking van een deeltje uit de driedelige reeks “Buiten Spelen”, dat door Gertrud werd geïllustreerd met knipwerk. Hierdoor kwamen we in contact met zr. Imelda Blom van het klooster Bethanië in Venlo, waar nog veel werk van Januszewski aanwezig is in de kruisgang van het klooster. Zr. Imelda stuurde ons diverse prentjes en ook enige knipsels en schetsontwerpen en we beschouwden deze gift al als een prachtige uitbreiding van onze museumverzameling. Het was dus een enorme verrassing dat we eind van het jaar vanuit Venlo te horen kregen dat zr. Imelda het door haar bijeengebrachte materiaal van en over Gertrud aan ons museum wilde schenken. De overdracht van deze nieuwe aanwinst heeft op 7 januari 2003 in Venlo plaatsgevonden, hierbij was ook knipster Netty Huberts-Haanen aanwezig. De omvangrijke schenking bestaat uit maar liefst 75 knipsels (waarvan vier ingelijst), 36 schetsontwerpen (waarvan een deel al gedeeltelijk met de schaar uitgewerkt), 226 (professie)prentjes met afbeeldingen van knipwerk, 182 uit publicaties geknipte afbeeldingen, enige boeken en tijdschriftartikelen met geknipte illustraties, kaarten en foto’s, een tekening van Bethanië en een door zr. Imelda samengesteld album met alle biografische gegevens van Gertrud.

Hierin vonden we dat Gertrud Januszewski uit Poolse ouders in 1911 te Berlijn is geboren. Aanvankelijk werkte ze als beeldend kunstenaar en illustratrice in Duitsland en in 1934 won ze een afficheprijsvraag van Propagande Fide in Rome. Met het geld van die prijs kon zij gaan reizen en kwam ze uiteindelijk in Nederland terecht. Daar nam zij haar intrek bij de zusters Dominicanessen in Venlo en later bij de zusters in Sittard. In Venlo maakte zij vele knipwerken met religieuze onderwerpen en kindervoorstellingen. Zij illustreerde diverse religieuze bladen met haar knipwerk en zorgde ook voor de illustratie van de drie deeltjes van “Buiten Spelen” die in 1946 werden uitgegeven door klooster Bethanië. Door haar werk kwam zij in 1955 in contact met de graficus Huub Levigne en door hem met de Jan van Eyck Academie in Maastricht, waar zij een opleiding beeldhouwen ging volgen. Daar heeft Januszewski zich verder ontwikkeld tot een gewaardeerd kunstenares, bekend onder andere door haar Ezeltje op de Ezelmarkt en Kruiswegstaties in de Sint Servaas. In 1960 ontving zij de Prijs der Stad Maastricht voor haar werk.

Conservator Tobia Lever heeft er de afgelopen tijd hard aan gewerkt een belangrijk deel van het knipwerk van Gertrud in passepartouts en lijsten te zetten, zodat dit, aangevuld met prentjes, boeken en documentatiemateriaal in vitrines, in de maanden maart en april in het museum kan worden gepresenteerd. Aansluitend bij de thema’s van de Culturele Zondag (6 maart en 20 april) ligt in maart de nadruk op de kindervoorstellingen en komt het religieuze werk in april meer aan bod.

Door Henk van Ark.
Dit artikel verscheen eerder in de Nieuwsbrief 2003-1, een uitgave van het museum van Knipkunst en Stichting W.Tj. Lever.