Andere knipwerken in de collectie Six Als eerste noemen we een stuk dat is gemaakt voor Jan Six, die in 1728 trouwde met Anna Elisabeth van den Bempden uit een katholiek geslacht, overgrootouders van Hendrik Six, die met Lucretia van Winter getrouwd was. Het is een prachtig uitgevoerd snijwerk, met in het midden een medaillon met beider familiewapens (alliantiewapens) in kleur (afb. 1).

afb. 1

De katholieke kunstenaar heeft ook diverse religieuze voorstellingen gemaakt en we meenden aanvankelijk in zijn werk de hand van de eveneens katholieke Frederik Hendrik van Voorst te herkennen. De tijd komt overeen en de stijl is in ieder geval verwant.

En dan zijn er nog twee snijwerken (afb. 2 en 3), die door een andere kunstenaar zijn gemaakt van wie we de naam ook nog steeds niet hebben kunnen achterhalen.

afb. 2

Zijn werk is helemaal vol gezet met bloemen en ranken, hoorns van overvloed en putti (blote kindjes met vleugels). De snijwerken horen bij elkaar; het ene draagt de alliantiewapens van een Rotterdams echtpaar, getrouwd in 1753: Michiel Jansz. Viruly x Clara Verburgh, het andere heeft in een medaillon een zogenaamd spiegelmonogram met letters (initialen), waarin we de M, J, V, V, B herkennen.

afb. 3

Beide stukken zijn in de volgende drie generaties Viruly bewaard, totdat een achterkleinzoon met een nicht van de familie Six trouwde. Zo zullen die twee knipsels in het familiearchief van de Sixfamilie terecht zijn gekomen. De maker had een grote klantenkring, vooral onder welgestelden in Amsterdam en Haarlem.

Tenslotte is er ook nog een klein knipsel, een schaatsenrijder, van Pieter Reynders, dat een van de Sixen rond 1800 als presentje gekregen zal hebben (afb. 4).

afb. 4, Pieter Reynders

De verzameling knipwerk in de Collectie Six is dus gegroeid en samengevoegd op verschillende tijden en door verschillende mensen.

Het meest verbazend was, dat wij veel van de knipwerken in de Six-collectie al kenden! Afbeeldingen daarvan waren opgenomen in de oudste publicatie over  Nederlandse papierknipkunst, door de bibliothecaris en cultuurhistoricus J.D.C. (Jaap) van Dokkum uit 1915. Bij elk daarvan staat vermeld: “Eigendom G.W.P. van Dokkum”. Dat bleek zijn broer Gerrit te zijn, de kunstschilder Gerard van Dokkum in Utrecht. In de vorige eeuw hebben verschillende kunsthistorici en ook wij geprobeerd om die kennelijk interessante collectie op te sporen. In 1987 bleek ons dat beide zoons van de schilder die afbeeldingen niet kenden, evenmin als de dochter van Jaap.

Welk geheim kan daarachter zitten?
Wij hebben uit de tekst van het artikel uit 1915 geconstateerd dat Jaap wel degelijk op de hoogte was van de herkomst van die knipsels uit de familie Van Winter en dat de vele foto’s gemaakt zijn door een professioneel fotograaf. Heeft misschien de toenmalige jonkheer, professor Six, bezwaar gemaakt tegen verwijzing naar het familiearchief en heeft toen de auteur de afbeeldingen maar vermeld onder de naam van zijn broer?
Is misschien de publicatie in 1915 een sleutel? Want in dat jaar is Huize Six verhuisd van de Herengracht (dat pand hoek Vijzelstraat moest worden afgebroken) naar de Amstel. Professor Six was over die gedwongen verhuizing nogal ontstemd en enige tijd was het familiebezit niet te bezichtigen (Amstelodamum 3, 1916, 16-17). Heeft Gerrit van Dokkum toen tijdelijk de knipsels in beheer gekregen? De heer Six wist het niet en wij evenmin. Eén ding is zeker: de knipwerken zijn (weer?) op hun plaats en in veilige handen. Jonkheer Six is bereid om mee te werken aan een tentoonstelling. Dus wie weet…..

Joke en Jan Peter Verhave

Verder lezen:
J.D.C. van Dokkum: ‘Hanna de Knipster en haar concurrenten; een studie over oud-Hollandsche schaarkunst’. Het Huis Oud en Nieuw, 13 oktober 1915, 334-358

Joke en Jan Peter Verhave: ‘Konststucken van snijden. Snij en knipkunst van Frederik Hendrik van Voorst’. Antiek 20, 1986, nr. 8, 449-463;

J-JPV, ‘Knipsels uit een kunstzinnige familie’, Knip-Pers 2007-2
J-JPV, Geknipt! Geschiedenis van de papierknipkunst in Nederland. Zutphen, Walburg Pers, 2008
J-JPV, Onbekend en ontroerend erfgoed. Tijdsbeelden geknipt door anonieme kleinkunstenaars. Nijmegen, Fotografica 2017