Velen in de knipperswereld kennen Jo van Velsen uit Hilversum van de tentoonstelling ‘Knipkunst 1982’, gehouden in ‘t Spant te Bussum. Bijna dagelijks kwam ze daar zuiver voor haar plezier demonstreren. Ze was erbij toen mevrouw Kerp besloot een tentoonstelling te organiseren van knipwerken van alle Nederlandse knippers en knipsters, die haar toen bekend waren. Vooral de ouderen zullen Jo van Velsen kennen van nóg vroeger.

De creatieve en linkshandige Jo (“ook linkshandigen kunnen knippen, hoor”, zegt ze met nadruk) was begonnen met de kniptechniek uit te proberen toen ze eens van een vriendin wat kaarten kreeg met knipseltjes erop. Het lukte haar meteen en via het naknippen in het begin, maakte ze steeds meer en steeds fijnere producten van haar eigen fantasie.

Nu is zij niet de eerste, de beste. Zij komt uit een bijzonder kunstzinnige familie. Haar vader schilderde en van haar zeven broers hadden de meesten een kunstzinnig beroep. Zo was er een werkzaam in de bloemsierkunst, een andere had een antiekhandel en was expert in het maken van kerkelijke kunst en een derde was graficus. Haar enige zus knipt ook en maakt knipsels voor haar medezusters in een klooster. Van ‘haar iets bredere familiekring hebben verscheidene neven en nichten naam gemaakt in de kunst. “Zelf schilder ik ook met veel plezier en het knippen vind ik nog steeds énig om te doen”, verbaast ons dan ook niet uit haar mond te horen.

Een aardige bijzonderheid is dat zowel haar vader als haar moeder de kost verdiende met de SCHAAR! Haar vader had op 23 jarige leeftijd een eigen kapsalon en haar moeder had een eigen naaiatelier met 10 naaisters. De schaar was in huize van Velsen dus een gereedschap. Wat het gebruik van de schaar betreft, liet ook Jo zich niet onbetuigd. Van jongs af aan maakte zij ‘mooie dingen’, van de meest uiteenlopende materialen. Ook creëerde zij voor vele neefjes en nichtjes speelgoedbeesten en Teddyberen, lang voordat de huidige rage losbrak.

Zij exposeerde en hield lezingen op velerlei gebied. Hoewel ze -volgens haar zeggen- het leerboekje van mevrouw Kerp ‘Leer knippende zien? nooit gelezen heeft, heeft ze er wel veel aan gehad door de voor beelden na te knippen.. Ze belde mevrouw Kerp op om te vertellen hoeveel plezier ze in het knippen had en werden goede vrienden.

Het knippen liet haar niet meer los. Het. werd een hartstocht. Ze verzamelde boeken over knippen en zocht contact met andere knipsters. Haar werk is in verschillende periodes in te delen: kleedjes, hartenbrieven (waaronder heel fijne. en originele exemplaren), vlinders, vogels en andere dieren. Omdat bloemen en planten verzorgen één van haar vele hobby’s is, werd dat ook een specialisatie in haar knipkunst. En nog steeds lukt het haar heel fijne creaties te maken. Een van haar bekendste knipsels is ‘De heilige Franciscus van Assisi’, de dertiende eeuwse heilige die de armoede predikte, iets met de natuur had en tot de vogels sprak. Van dat knipsel is enkele jaren een poster gemaakt door de Werkgroep K 750 Utrecht (Milieu) en verspreid in verschillende Europese landen. Het knipsel is geïnspireerd op het Zonnelied van Franciscus waarin hij God dankt. voor zon, wind, water, bloemen, vogels en alles wat leeft.

Wie nu denkt op de hoogte te zijn van alle bezigheden van deze knipster, die 14 maart 1994 80 jaar hoopt te worden, heeft het mis. Want als natuurliefhebster wandelt, fietst en reist ze sinds ze op 71 jarige leeftijd met pensioen ging. Elk voorjaar gaat ze op vakantie met de Natuur Historische Vereniging naar natuurgebieden, telkens in een ander land, waarbij veel gelopen en geklauterd wordt om bijzondere bloemen, planten en ook dieren te bestuderen. Nieuwe inspiratie voor haar tekeningen en knipsels.

Als het weer het enigszins toelaat, wandelt ze urenlang om haar conditie op peil te houden. Gezien ze op haar leeftijd nog steeds een druk leven leidt, is haar dat wel gelukt. Tot haar 57ste jaar heeft ze gewerkt als hoofd huishoud- en gezinsvoorlichting in Utrecht en daarna nog 14 jaar consumenten informatrice voor de VARA en later voor de TROS. In haar gastvrije huis heeft ze een grote boekenschat, waaruit haar veelzijdigheid op creatief gebied duidelijk blijkt. Het knippen mag dan wel haar grootste hobby zijn, er is meer. Ze bezoekt vele musea en volgt al zo’n zes jaar schilderlessen bij een ouderencentrum. En evenmin als met haar inspannende en inspirerende reizen, is ze nog niet van plan met schilderen te stoppen.

Wat de knipsels betreft, noemden we al haar voorliefde voor de natuur en de hartenbrieven. Ook bloemenmanden en knipsels voor de feestdagen zijn favoriet. “Net Kerstmis ben ik bezeten van sterren, dan móet ik sterren knippen, hoewel de ontwerpen voor Pasen me nog beter liggen dan voor Kerst.” Op dit moment heeft ze zich op de bijbelse voorstellingen gestort, geknipt uit wit papier. Een nieuwe passie haast.

Twintig jaar heeft Jo van Velsen er over gedaan om zich de papierknipkunst eigen te maken. “Natuurlijk kun je dit niet ineens”, zegt Jo, die daarnaast zeer veel gedaan heeft voor het propageren van de knipkunst. Bij iedere demonstratie, lezing of tentoonstelling gaf ze met veel enthousiasme -als het ware- openbare lessen en wist ze menigeen lid te maken van onze vereniging. Op een van haar knipsels staat: “Het begin der wijsbegeerte is de verwondering”. Zo ondergaat Jo zelf elke keer die verwondering bij het zien van de grote verscheidenheid in het knipwerk van anderen: “Wat een variatie”, zegt ze. En zo verwonderen wij ons over de grote veelzijdigheid van deze knipster, Jo van Velsen. Geen wonder dat velen haar voor gedragen hebben voor HET UITROEPTEKEN dat heeft ze dubbel en dwars verdiend!!
Daarom Jo, in dit maartnummer, in dubbel opzicht: van harte gefeliciteerd!

Alle afbeeldingen bij dit artikel zijn geknipt door Jo van Velsen.

Door Lies Markus
Dit artikel verscheen eerder in Knip-Pers 1994-1