Het is een goed idee van Rob Miesen om ons uit te dagen een molen te knippen. Molens zijn immers zulke karakteristieke cultuurmonumenten in onze Nederlandse landschappen en stadsgezichten. Dit industrieel erfgoed heeft vele vormen en functies: korenmolens, watermolens, houtzaagmolens, papiermolens en tegenwoordig ook windmolens voor de opwekking van elektriciteit. Meestal denken we aan molens met wieken, die door de wind worden aangedreven, maar er zijn ook watermolens met een schoepenrad op de plaats waar water stroomt, vaak door een kunstmatig verval, een waterval, zeg maar. We zijn eens in ons plaatjesarchief gedoken en we kwamen tot de slotsom dat molens niet zo vaak het onderwerp waren voor knippers. De meeste voorbeelden vinden we in de negentiende eeuw Arie ter Gant is een bekende knipper uit het dorp Winkel, in de kop van Noord-Holland. Onlangs dook er een knipsel van hem op, met een watermolen en twee vissertjes in de poldersloot. Het is geknipt in
1810, wat betekent dat het een van zijn eerste knipsels was. Het geheel is versierd met de voor hem zo typische anjers en de bazuinengelen (‘famen’). Onderin twee zeedieren (vissen of dolfijnen). Ook curieus is het medaillon met daarin een ruiter, die een gepluimde steek op heeft, dus een belangrijk personage. Omdat Nederland toen een Franse provincie was, heeft hij hoogst waarschijnlijk keizer Napoleon willen afbeelden.

afb 1, Afm. 26×21 cm; particulier bezit

In een huwelijksknipsel voor Pieter Leegwater en Neeltje Blom uit 1799 in Berkhout, Noord-
Holland, staat het echtpaar aan weerszijden van een molentje. Dit lijkt een korenmolen,
maar de naam Leegwater zou goed gepast kunnen hebben bij de molenaar van een  watermolen! En tot onze verrassing blijkt dat inderdaad het geval. In de trouwakten van hun kinderen staat de vader als watermolenaar vermeld.

afb. 2, maker is onbekend, West-Fries Museum

Ook onbekend is de knipper van de Driehuizer watermolen aan de Amstel (alleen de romp van de molen staat nog overeind, aan de Amstelkade). De tekst luidt: ‘Afbeelding van de Driehuizer dikke watermole, malende uit de Polder van Wilnis, Mydrecht, en Bossenhove, in den Amstel, 1805’. Onderin staat: ‘De molenaar Teunis Daniel, is met Sytje Fokker, in den echt verbonden
26.Oct.1804. te Wilnis, door domini De Bruin. By Liefe, is Zegen’. De afbeelding en de omlijsting
zijn prachtig uitgevoerd. Jammer dat de maker zijn naam niet vermeld heeft.

afb. 3., particulier bezit, 20×30 cm

Op een prent van een korenmolen uit 1846 zien we het hele productieproces van het graan afgebeeld. Over herkomst en maker is niets bekend, maar gezien de bazuinengelen lijkt het werk op dat van Arie ter Gant te zijn geïnspireerd. Dan zou het dus Noord-Hollands moeten zijn.

afb 4, particulier bezit

Joke en Jan Peter Verhave