Ronduit de fraaiste aankoop die Stichting W.Tj. Lever in 1992 kon doen is een knipsel gemaakt door de doopsgezinde voorganger Jan de Bleyker, gedateerd 1777. Jan Cornelisz. de(n) Bleyker (1707-1783) werd geboren in Zierikzee en is leraar geweest van de doopsgezinde gemeenten te Sommelsdijk en Aalsmeer. In 1747 werd hij beroepen in Alkmaar, in deze plaats heeft hij de rest van zijn leven door gebracht. Het door onze stichting verworven stuk (reeds besproken en afgebeeld in de Knip-Pers van september 1991) heeft als hoofdvoorstelling een tuinpoort en -hek. Zoals bij andere de Bleykerknipsels zijn in het werkje vele Bijbelse afbeeldingen op genomen.

Bomen, wijnranken met fikse druiventrossen en allerlei vogels zorgen voor een aantrekkelijke compositie. Het centrale medaillon toont de getekende voorstelling van “Elia en de raven” met een uitgebreide, zeer klein geschreven tekst (ook een specialiteit van de Bleyker!) en de vermelding: “door Jan/de Bleyker/ Menn:Leer:in/Alkm:oud omtrent/70 jaar. 1777, 14 Aug:”

Intrigerend is het afgebeelde vergezicht. Door een rij van bomen zien we achter een soort bosschages een stad liggen. Herkenbaar zijn een kerk, diverse huizen en enige molens. Zou De Bleyker hier van zijn fantasie zijn uitgegaan of zou hij een bestaand kijkje op een stad (wellicht Alk maar?) voor ogen hebben gehad bij het maken van het knipsel? We besloten de hulp van het Regionaal Archief in Alkmaar in te roepen en ontvingen spoedig een interessante reactie. Tussen de sokkels van de zuilen van de tuinpoort is eveneens door de maker van het stuk een tekst aangebracht. Geschreven in bruine inkt is deze echter niet helemaal goed te lezen. Enerzijds is de inkt enigszins uitgelopen en daardoor zijn de letters/woorden minder scherp, anderzijds speelt de getekende schaduw van de boompartijen door de tekst heen. We kwamen tot nu toe tot: “…voor G…M:Houttuij door jan de Bleker”. De ons toegestuurde afbeeldingen uit Alkmaar zouden een verklaring kunnen geven voor het leesbare deel van de tekst. “M:Houtuij” zou dan de afkorting zijn van “Mennisten Houttuin”, want in de Alkmaarder Hout heeft zich het zgn.”Mennisten Bosje” bevonden, een soort mini-bosschage na 1610 ontstaan en genoemd naar deze godsdienstige groepering.

Collectie Rijksmuseum

Collectie Rijksmuseum

De kaartfragmenten tonen de ligging van dit bosje buiten de stad; in De Bleykers tijd kende dit bosje een strak geometrisch patroon met zichtlijnen, overeenkomend met wat we in het knipsel kunnen zien. We kunnen dit ook waarnemen op de gravure “Gesigt van het Menniste Bosje in den Hout” van Leonard Schenk naar een tekening van A. Rademaker. De Bleyker heeft de topografische situatie in zijn stuk zeker niet volledig juist weergegeven, maar het lijkt niet te gewaagd te veronderstellen dat het bosje in de Alkmaarder Hout hem bij het maken van zijn knipsel ogen heeft gestaan.

Gesigt van het Menniste Bosje in den Hout” van Leonard Schenk, Collectie Regionaal Archief Alkmaar

Door Henk van Ark.
Dit artikel verscheen eerder in Nieuwsbrief 1992-3 van Stichting W. Tj. Lever.