In de vier nieuwsbrieven van dit jaar besteden we aandacht aan vier “kabinetten van papieren snijkunst” uit de 18de eeuw. In het maartnummer publiceerden we gegevens over het kabinet van de knippende schoolmeester Simon Verhoeff uit Hillegersberg, dit keer gaan we in op de papierkunst van Amsterdammer Hendrik Voerman.
Hendrik Voerman (overleden 1795)
Wederom een advertentie in de “Rotterdamsche Courant” heeft ons op het spoor gebracht van een nagenoeg onbekende papierkunstverzameling. Op 4 augustus 1796 wordt in deze krant de aankondiging op genomen van de veiling van een “uitmuntend en zeldzaam Kabinet Kunststukken, allen van Papier” door de Amsterdamse makelaars Yver, Heimbach en Lamaison. Op 11 augustus zullen de kunstwerken, “allen zelve gemaakt en nagelaten door de dieswegens welberoemden, nu wylen Hendrik Voerman, in leven Hoofdgaarder van den Impost op den Tabak enz. alhier”, worden verkocht. Over die Hendrik Voerman is weinig bekend.
In enige kunstenaarslexica zijn wel summiere gegevens over hem opgenomen, ze lijken grotendeels ontleend aan de genoemde veilingadvertentie. Het geboortejaar van Voerman is niet achterhaald, wel is uit onderzoek gebleken dat hij in 1795 is gestorven. Op 4 november van dat jaar is hij te Amsterdam begraven. Het kabinet van Hendrik Voerman heeft blijkens de advertentie vooral bestaan uit modellen van gebouwen uitgevoerd in papier. Genoemd worden de St. Pieterskerk in Rome, de St. Paul’s Cathedral te Londen en het Stadhuis van Amsterdam “in twee grootens”. Verder worden diverse Rotterdamse gebouwen vermeld: het Gemeenlandshuis, de Nieuwe Hoofdpoort, de Beurs en de Lutherse Kerk. Andere modellen van gebouwen zijn het stadhuis van Weesp, het “Huis van Hope buiten Haarlem” en de voorgevel van “Felix Meritis” in Amsterdam. In de advertentie worden ook nog ‘verscheiden andere Kunstwerken’ genoemd, niet duidelijk is wat daarmee wordt bedoeld. Werk van Voerman is, behalve uit deze advertentie, uit enige andere bronnen bekend. Zo heeft zich in de verzameling van kunstcollectioneur en prentuitgever Cornelis Ploos van Amstel (1726-1798) een fraai mahoniehouten kistje met een zestal kolom men van papier in verschillende bouworden, gemaakt door de Amsterdamse modellenmaker, bevonden. De broer van Cornelis, Jacob Ploos van Amstel (1735-1784) heeft Voerman een model in papier laten vervaardigen van een tempel, waarvoor de tekening is gemaakt door Jacob Otten Husly. Die tempel was bedoeld als monument voor Hugo de Groot; Jacob Ploos van Amstel toonde het papieren model tijdens een redevoering voor het genootschap “Concordia et Libertate” in 1774 aan zijn toehoorders. Het werkelijke gebouw is nooit verrezen.
Vervolg uit Nieuwsbrief 1993-4
Tot de kunstverzameling van John Hope (1737-1784) hebben twee door Voerman gemaakte papieren modellen behoord. Een Model van een gevel van een huis; geheel volgens de proportie der bouwkunde uitgewerkt van wit bordpapier. door Hendrik Voorman, “a° 1764 hoog 16, breet 18 in een swart Ebbenhoute kas met spiegelglas”. Hope zelf vermeldde daarover: “Door H.V. voor my gemaakt om f 70:-:-”. En, een “Model van een Gothique Tempel of Capel, van wit carton door H.Voorman. hoog 10 lang 11, breet 8.” Tot nu toe is slechts de verblijfplaats van een van de door Voerman vervaardigde modellen bekend. Het is de voorgevel van “Felix Meritis” (afb. 1) die ook in de advertentie in de Rotterdamsche Courant wordt genoemd.
Dit model is eigendom van het Rijksmuseum, maar bevindt zich als bruikleen in het Historisch Museum van Amsterdam. Het is een stuk van forse afmetingen: 90,8 x 70,7 x 14,5 cm. Het Historisch Museum van Rotterdam beschikt over enige modellen uitgevoerd in karton en hout van Rotterdamse gebouwen, waaronder de voorgevel van het Schielandshuis (27 x 25 x 10 cm). Dat model is weer vergelijkbaar met de modellen van de Oude Hoofdpoort en de Wester Nieuwe Hoofdpoort of Witte Poort in de collectie van het museum. Deze modellen bieden echter geen enkele aanknopingspunten over de maker(s), zodat verder onder zoek zal moeten uitwijzen of het hier even eens gaat om werk van Hendrik Voerman.
Door Henk van Ark.
Dit artikel verscheen eerder in Nieuwsbrief 1994-2 en 3 van Stichting W. Tj. Lever.
Deze advertentie is ook geplaatst in de Opregte Haarlemsche Courant en de Amsterdamsche Courant. Dit is in 2022 gevonden via www.delpher.nl