In het jaarboek 1992 van het Centraal Bureau voor Genealogie en het Iconografisch Bureau vonden we enige tijd geleden de vermelding van twee albums met silhouetten.

Deze profielportretten (maar liefst 93 stuks) zijn gemaakt door ds. Johannes Hoek (1813-1893). Hoek, geboren in Engelen in 1813, ontving een op leiding aan het gymnasium in Kampen. In 1830 trad hij in dienst bij de vrijwillige schutte rij en als 2e luitenant nam hij deel aan de Tiendaagse Veldtocht in 1831.

De silhouetten dateren uit de periode 1830-1839, het zijn portretten van medestrijders van de schutterij en van familieleden en kennisssen.

In een van de albums is een zelfportret van de silhouettist opgenomen. Een gegraveerd silhouet van ds. Hoek werd in 1853 door de weduwe Brabiers in Zwolle uitgegeven.

Hoek studeerde theologie in utrecht en werd na zijn studie predikant in achtereenvolgens Giethoorn, Oudeschoot en Kampen. In de laatste plaats werkte hij tot zijn emeritaat in 1890; Hoek overleed er in 1893. In het jaarboek CBG/IB werd geschreven dat de verzameling portretten als collectie Hoek was ondergebracht in het Gemeentearchief Rotterdam, maar dit is niet juist. Wel is het de bedoeling dat de albums uiteindelijk in het Rotterdamse archief terecht komen. De heer C. Hoek beheert deze en andere stukken en was zo vriendelijk ons de twee albums te laten zien. Het gaat om silhouetten die uit wit papier zijn geknipt en vervolgens met diverse kleuren verf zijn gehoogd. We konden een goede indruk van de manier van werken van Johannes Hoek krijgen omdat ook verschillende niet ingekleurde portretten en zijn schaartje bewaard zijn gebleven. We lazen verder een deel van de geschreven autobiografie van Hoek, een werkstuk dat in ongeveer 1890 is opgesteld. Hieruit bleek dat ds. Hoek aanvankelijk (omstreeks 1827) werkte met een camera obscura, maar door het zien van werk van Casparus Haanen (1778-1849) over is gegaan op het knippen van silhouetten uit wit papier. Zo leidde de eenvoudige vermelding van enige silhouetten in een jaarboek tot de ontdekking van stukken (de albums, de witte silhouetten en de schaar en de autobiografie) die erg interessant zijn in verband met de geschiedenis van de Nederlandse silhouetkunst en die bijzonder goed zouden passen in een expositie over dit onderwerp.

Door Henk van Ark.
Dit artikel verscheen eerder in Nieuwsbrief 1995-1 van Stichting W. Tj. Lever.