In onze verzameling bevindt zich een knipsel dat waarschijnlijk oorspronkelijk is gemaakt tussen 1817 en 1820 door een Groningse schipper. Wiecher Lever maakte van dit stuk in 1951 een kopie toen hij in de gelegenheid was het knipsel te restaureren. (zie voorpagina)  In de “Noord-Ooster” van 4 juni 1955 schreef Lever uitvoerig over dit knipsel dat zich bevond in een oud zeemanshuis aan het Beneden Verlaat in Veendam.

Hij leerde het knipwerk kennen toen hij als schipperszoon daar op ongeveer negenjarige leeftijd vanwege het volgen van onderwijs in de kost was bij een oudoom vlak in de buurt. Over het knipsel schrijft hij: “. . .Hoe ging in die dagen mijn bewondering naar een knipprent welke daar aan de wand hing. De slingers daarop aangebracht rekenen wij als van een onbereikbare wereld. En bij navraag werd altijd gezegd dat een voorvader deze gemaakt had, dezelfde die ook de houten poppen, welke in de vensterbank stonden gesneden had..

Wiecher Lever ging op zoek naar die voorvader en publiceerde zijn eerste onderzoeksresultaten in de “Noord-Ooster” van 1955. Een jaar later schrijft hij voor “Gens Nostra” een artikel over het knipwerk en zijn geschiedenis.

Het knipsel vermeldt het huwelijk van Jan Jans Gort (zoon van Jan Hindriks Gort en Anna Jans) en Janna Egberts Kistenkast (dochter van Egbert Jakobs Kistenkast en Konnegjen Hendriks). Uit dit huwelijk zijn vijf kinderen geboren, het eerste kind, Kunnegien, op 23 augustus 1817; het tweede kind, Anna, op 8 januari 1820. Behalve Anna komen alle hierboven vermelde namen (of initialen ervan) in het knipsel voor, conclusie daarom: het knipwerk moet gemaakt zijn in de periode tussen de geboorte van het eerste en tweede kind, dus tussen augustus 1817 en januari 1820. De maker? Voor Lever was er geen twijfel, de knipper was Jan Gort zelf. Niet alleen kende hij het verhaal van Jan Gort als knipper uit familieoverlevering, ook heeft hij nog ander werk van hem kunnen bekijken. Hij schrijft in het “Gens Nostra” artikel: ”…Een van zijn laatste knipsels werd in een psalmboekje geplakt met als tekst: “De zee neemt veel. De zee geeft alles terug tot behoud, tot God”…”.

Geen reden voor ons ook om daaraan te twijfelen, tot kort geleden een collega het museum binnen stapte met een voor ons opmerkelijk krantenknipsel. Een stukje uit de rubriek “Noorder Rondblik” van het Nieuwsblad van het Noorden uit 1984 met een afbeelding van een knipsel dat grote overeenkomsten vertoont met het stuk van/voor Gort. Dit knipsel is gemaakt voor Niklaas T. Veldman en Gepke Gords. Naast geknipte monogrammen ook hier veel geschreven tekst, zelfs in de kleinere medaillons. Dezelfde opzet als het Veendamstuk, maar hier in de kleine ringen de namen van vijf kinderen uit het huwelijk Veldman/Gords. Het lukte ons in contact te komen met de heer Westra die de oproep in het Nieuwsblad van het Noorden plaatste. In die tijd ontving, hij over het knipsel zelf (dat overigens niet zijn bezit is) geen relevante in formatie en hij was dus zeer verbaasd dat wij hem het een en ander over een tweede, vergelijkbaar stuk konden vertellen. Telefonisch gaf hij ons gegevens door over de teksten in het knipsel die op de krantenfoto niet of nauwelijks leesbaar zijn. Gedeelten van de tekst blijken in het knipsel echter niet of nauwelijks meer te lezen of zijn zelfs gedeeltelijk verdwenen. Zo houdt de engel links een doek op met de tekst “Dit huwelijk is gezegend met 8 kinderen waarvan nog in leven zijn….”. De huwelijksdatum van het echtpaar is niet meer volledig leesbaar: “Den 1 Juni…“. De vijf kinderen voorkomend in de medaillons zijn: “ANV 27 Julius 1804”, “JNV 17 Meert 1808”, “FNV 16 December 1809”, “. .V.. Jan 1812” en in het midden “BNV 11 November 1815”. Verder staat op het knipsel aan de bovenkant geschreven: “gemaakt te Leer 1818” en onder de boom, midden onder, staat vermeld “Jan Teodoor Breeland”. Die laatste gegevens stellen ons voor een raadsel. Gaat het om de vermelding van de eventuele maker en de optekening van plaats en jaar of is deze tekst pas later aangebracht? Om dit beter te kunnen beoordelen moeten we het knipwerk eerst zelf bekijken en eigenlijk zouden we over nog meer van dit soort knipsels willen beschikken. U begrijpt het: we zoeken verder.

Door Henk van Ark.
Dit artikel verscheen eerder in Nieuwsbrief 1993-4, een uitgave van de Stichting W.Tj. Lever.