Joop Koevoets, een man met twee beroepen, Knip-Pers 2000-1

Op suggestie van Meta Bardet heb ik een bezoek gebracht aan mevrouw Koevoets en haar oudste zoon om meer te weten te komen over man en vader Joop Koevoets, schaarkunstenaar, die 5 jaar geleden overleed. Ik ben gezellig ontvangen in een Leids huis. Overal waar je kijkt, is werk van Joop Koevoets aanwezig.

Joop werd geboren in Goes op 15 november 1920 en is op 6-jarige leeftijd naar Leiden verhuisd. Hij voltooide zijn opleiding tot illustratief tekenaar vlak voor de Tweede Wereldoorlog. Joop las over het schimmenspel en is het toen zelf gaan proberen. Zijn eerste schimmenspelen waren bewerkte sprookjes.

afb. 2, logo voor een zoon

Na de oorlog is Joop ook op de literaire tour gegaan; hij wilde zich bekwamen in de voordrachtskunst en declamatie. Om zijn stem te ontwikkelen is hij logopedie gaan studeren. Hij oefende nu tegelijk de vrije beroepen van schaarkunstenaar, theaterspeler, voordrachtskunstenaar en stemleraar uit. Aan zijn vrouw, Toos, die tijdens optredens met het schimmentheater de schimmen hanteerde, had Joop een goede partner voor al zijn activiteiten.

 

afb. 3, logo voor een zoon

Joop maakte de ontwerpen voor de schimmenspelen, die vervolgens door zijn vader uit strokarton werden vervaardigd. Een tijdrovend werk mede door alle bewegingen die mogelijk moesten zijn. Hij richtte ook een culturele groep op, werd zelf de regisseur en reisde met zijn gezelschap naar Frankrijk. Grote liefde ontwikkelde de familie voor Frankrijk. Dertig jaar lang hebben zij de plaats Limetz bezocht, waar Joop middels de ‘Club Hollandais’ avonden verzorgde.

afb. 4, logo voor een zoon

Hij voelde zich er autotochtoon en is tot Citoyen d’honneur benoemd. Natuurlijk dienden zijn silhouetten als uitgangsmateriaal voor de affiches.

De silhouetten zijn prachtig materiaal voor illustraties. Joop Koevoets verzorgde reclamewerk voor het LOI, de Leidse Courant en kerstnummers van diverse bladen.

Ook heeft hij sprookjes- en declamatieboeken met silhouetten geïllustreerd uitgegeven. Hij heeft veel in opdracht gewerkt: een silhouet bij iedere cursus van het LOI, het boekje voor de Kerstviering van school, geboortekaartjes, ex-librissen en boekjes.

afb. 5, flyer voor Club Hollandais

Joop Koevoets heeft nooit actief contact met andere knippers gehad. Wel heeft hij andere schimmenspelers als Frans ter Gast gekend.

Omdat het vrije beroep van schaarkunstenaar en spraakleraar toch risicovol was, met een gezin met 3 kinderen, ging Joop, reeds achter in de veertig, ook spraakles geven op de Lom-school en de Pedagogische Academie Rotterdam. Eerst een paar uur, vervolgens meer uren, tot zelfs fulltime. Geknipt werd er echter niet minder, tot in de late uurtjes in zijn atelier! Wel veertig jaar lang met hetzelfde nagelschaartje. Ooit heeft hij een nieuw schaartje geprobeerd, maar dat voelde niet goed!

afb. 6, Joop Koevoets, 8,5 x 13 cm

De silhouetten waren meestal op de natuur geïnspireerd. Hoe ging de heer Koevoets te werk? Zijn vrouw vertelt: “Tijdens het wandelen had hij altijd een stapeltje kaartjes bij zich (oude bibliotheekkaartjes met een lege achterkant). Ik droeg de driepoot, een uitklapbaar krukje. Zeer snel zette hij een klein schetsje op, zo snel dat hij zelden van het krukje gebruikmaakte! Ik heb wat met dat krukje gesjouwd!”

Vervolgens werd de schets thuis uitgewerkt op zwart papier (Het beste papier vond hij het verduisteringspapier uit de oorlog.) en daarna geknipt. Met nadruk op geknipt en niet uitgeknipt. Als het snelbewegende papier anders wilde dan de tekening, dan werd het silhouet bijgesteld. Een duidelijke trots voor Joop was als hij een knipsel / silhouet aan zijn vrouw liet zien door het aan een punt omhoog te houden, zodat je goed zag dat het uit één stuk geknipt was.
Volgens Joop Koevoets haalt een met zwart opgevulde tekening het niet bij een schaarsnede, het minimale opstaande randje na het opplakken geeft net de extra dimensie aan het werk.

Drie onderwerpen heeft Joop onder de schaar gehad:
schimmenspellen; mensfiguren, aanvankelijk naar het leven, bijv. Oliver Twist van Charles Dickens en later bekende figuren; en de natuur.

afb. 7, Joop Koevoets, 10 x 11 cm

Voor de laatste schaarsneden die hij heeft gemaakt, adviseerde zijn vrouw hem om onderwerpen uit de literatuur te nemen.

Het hele gezin is altijd betrokken geweest bij vaders activiteiten. Vanuit huis vond alles plaats: knippen, schimmentheater, optreden met declamatie, regisseren van toneelstukken tot in Frankrijk aan toe, en de familie heeft zelfs zeven jaar lang een “Toneelkostuumhuis” gehad. Dat was hard werken volgens mevr. Koevoets. Er werden veel kostuums verhuurd en het jaarlijkse Bloemencorso werd door hen aangekleed.

Zoals vrouw en zoon zeggen, is de heer Koevoets te jong overleden, 74 jaar. Hij was versleten doordat hij eigenlijk twee banen had en niet ‘nee’ kon zeggen. Trots is mevr. Koevoets dat de capaciteiten van zowel vader als moeder (schilderen en boetseren) in de kinderen voortleven, en misschien ook wel in de kleinkinderen.
De oudste zoon is docent tekenen en regisseert een pantomimetheatergroep. Zijn vrouw is gestimuleerd door schoonvader Joop, en doceert kalligrafie. De tweede zoon zet de Franse contacten voort en de jongste is gitarist. Voor hun activiteiten gebruiken alledrie de zonen knipsels van hun vader.

Ik heb genoten van het bezoek en ben eigenlijk reuzebenieuwd geworden om ooit eens een schimmenspel van Joop Koevoets te mogen zien. Ben ik de enige?

Joke en Jan Peter Verhave