TerwijI ik met de auto onderweg ben van Heerhugowaard naar Schingen in Friesland, waar ik Gerlof Smit ga interviewen voor de Knip-Pers, ga ik in gedachten een heel eind terug in de tijd: mijn eerste kennismaking met zijn werk dateert uit 1979, toen het blad Margriet een artikel aan hem wijdde en bovendien knipwerk van hem op de voor- en achterkant plaatste. Als beginnend knipster was ik direct zeer onder de indruk van de ingewikkelde knipsels die afgebeeld waren. In 1982 bezocht ik de kniptentoonstelling in ’t Spant in Bussum. Ademloos liep ik van het ene schitterende knipwerk naar het andere. Wat de meeste indruk op me maakte, was het bankbiljet waar diezelfde Gerlof Smit gras van knipte. Wat een geweldige vondst!

Het werd 1984 en de splinternieuwe Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst hield in Haarlem haar eerste Contactdag. lk herinner me niet meer alle details van deze dag, maar twee zaken staan mij zeer helder voor de geest: mevrouw De Jong‑Brouwer, oftewel Jantje III, die op de haar zo eigen, onderhoudende wijze vertelde over folkloristische gebruiken en dan die gereserveerde jonge man met lang haar, baard en snor die vreselijk opviel tussen al die druk pratende vrouwen. Dat moest Gerlof Smit zijn, de man uit de Margriet! Hij stond in een hoek van de zaal achter een tafel met daarop o.a. zijn boek “het paard” (uitgekomen in 1982), kaarten, kalenders en blikjes, alles bedrukt met prachtig knipwerk. Deze zaken waren te koop en ik schafte onmiddellijk van alles aan.

Het boek ging in de boekenkast, de kaarten plakte ik bij de S van Smit in mijn pas begonnen knipselarchief, in het blikje kwamen paperclips en de verjaarskalender werd naar goed Hollands gebruik op het toilet gehangen. Jarenlang heb ik met veel plezier naar de prachtige afbeeldingen gekeken van Aarde, Lucht, Water en Vuur (afb. 2,3,4 en 5). Helaas hing de kalender te dicht bij het fonteintje en het liep waterschade op.

Tot en met december 1985 stond achterop de Knip-Pers een advertentie van de artikelen die je bij Gerlof kon bestellen, maar daarna hoorden of zagen we niet veel meer van de man uit Friesland.

Gelukkig is daar weer via de moderne communicatiemiddelen verandering in gekomen, want Gerlof Smit heeft zijn eigen website! In de Knip-Pers van december 2003 werd daar al aandacht aan besteed. Nu heeft niet iedereen de beschikking over internet, dus leek het een goed idee via de Knip-Pers nog eens wat meer over Gerlof en zijn bijzondere knipwerk te laten zien.

Wie is Gerlof Smit? Hij werd geboren in 1946 in Haarlem, kon als kind al prachtig tekenen en had ook graag een opleiding in die richting willen volgen. Zijn ouders vonden dat, gezien het onzekere karakter van het kunstenaarschap, niet zo’n goede gedachte en dus werd het een grafische opleiding in Amsterdam. Het reclamevak had hem altijd al zeer aangetrokken en als freelance reclameontwerper woonde en werkte hij enige tijd in Haarlem, maar in 1979 verhuisde het jonge gezin Smit van de flat in Schalkwijk naar een vrijstaand huisje met grote tuin in het landelijke dorpje Schingen in Friesland.

Al in de vroege kinderjaren bleek dat hij niet alleen mooi kon tekenen, maar bovendien ook erg goed kon knippen, zo goed zelfs dat hij in die periode al knipsels verkocht! In de puberteit waren er natuurlijk andere zaken die zijn interesse hadden en na zijn zeventiende jaar kwam het knippen eigenlijk niet meer aan bod. Maar gelukkig kwam daar zo’n acht jaar later verandering in, toen hij voor de geboortekaart van zijn jongste zoon de schaar ‘herontdekte’ en hij opnieuw door de knipkunst gegrepen werd. Hij wilde alle mogelijkheden en onmogelijkheden van het papier zelf ontdekken en probeerde zijn knipwerk bovendien zo fijn mogelijk te maken. Door zijn grote fantasie en gedrevenheid ontstonden in tien jaar tijd de meest prachtige knipwerken. Omstreeks 1981 richtte hij naast zijn reclamebureau een eigen postorderbedrijfje op en verzond zijn gedrukte knipwerken door heel Nederland. In die tijd adverteerde hij dus ook in onze Knip-Pers. Na een paar jaar stopte hij met het postorderen; zijn werk, het gezin en de tuin slokten veel tijd op en de schaar bleef weer een hele tijd in de kast liggen.
Maar zie, de interesse in het knippen is sinds een jaar of twee weer terug! Door zijn werk heeft hij veel contacten gelegd in Amerika, gaat daar regelmatig naar toe en heeft ook een website via de Amerikaanse Vereniging voor Papierknipkunst. De periode waarin hij fijn werk maakte, heeft hij geheel achter zich gelaten en nu is hij heel intensief bezig met het maken van grote knipwerken.

Van 16 januari tot 16 april 2004 hing een deel van zijn huidige werk in Dintra lnterieur in Alkmaar, o.a. het knipwerk met de titel “no swimming after dark”.

Hij is momenteel gefascineerd door (grote) portret-silhouetten. Hieronder is zijn eigen silhouet te zien “me with pretty lips”.

Gerlof heeft fantastische plannen in zijn hoofd voor van alles en nog wat. Zo is hij bijvoorbeeld bezig alle inwoners van het dorp Schingen (en dat zijn er 140) en profil te knippen! Het reclamevak en het knippen blijken goed gecombineerd te kunnen worden, want Gerlof brengt momenteel 4 publicaties op krantenformaat uit van zijn eigen knipwerk met de volgende onderwerpen: landschappen, algemene papierknipsels, heel fijne papierknipsels en profielen.

Ten tijde van mijn interview was hij er nog mee bezig, maar de 4 publicaties zijn inmiddels klaar en ze zijn prachtig!!

In zijn werkruimte zag ik werk uit de verschillende knipperiodes uit zijn leven. Gerlofs fantasie is onuitputtelijk: een heel grappige vondst is bijvoorbeeld, dat hij soms grassprietje voor sprietje knipt en het vervolgens ‘afmaait’. Dat is te zien op “de dijk”. maar vooral op het 1 m knipsel.

Naast het ‘gewone’ knipwerk experimenteerde hij ook met driedimensionale knipsels

Zijn Margriet-omslag kon ik nu in het echt bewonderen en het is werkelijk prachtig!! Toen ik hem complimenteerde, zei Gerlof: “Ja, maar dat kostte me wel 6 weken van mijn tijd!” En tijd is nu eenmaal schaars, zeker voor iemand die een eigen bedrijf heeft en nog honderden dingen in zijn hoofd heeft die hij wil gaan knippen… Het komt goed uit dat hij weinig slaap nodig heeft (hij staat iedere morgen om vijf uur op!).

Gerlof Smit: een gedreven knipper, die zich nooit heeft laten leiden door het werk van anderen; hij zocht en zoekt zijn eigen knipweg en maakt het zichzelf daarbij niet altijd gemakkelijk. Maar juist door die gedrevenheid, zijn kunstzinnigheid en de hoge eisen die hij aan zijn werk stelt, ontstonden er zulke prachtige knipsels. En wij hopen op nog veel meer!

Ieke Boosman